Bệnh Đậu Mùa Khỉ Là Gì? Tìm Hiểu Về Bệnh Lý, Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Phòng Ngừa Và Điều Trị

Hôm nay, Mỗi Ngày Một Câu Hỏi sẽ giúp bạn giải đáp thắc mắc về bệnh đậu mùa khỉ là gì?

Bệnh đậu mùa khỉ là gì?

MPox, trước đây được biết đến là bệnh đậu mùa khỉ, là một căn bệnh truyền nhiễm hiếm gặp do virus MPox gây ra. Đây là một loại virus thuộc họ Poxviridae, cùng họ với virus đậu mùa ở người, nhưng ít gây chết người hơn. Mặc dù tên gọi ban đầu ám chỉ đến khỉ, virus MPox không chỉ lây lan qua loài linh trưởng mà còn xuất hiện ở các loài gặm nhấm, chẳng hạn như chuột nhắt. Tuy nhiên, khi xảy ra lây nhiễm, virus này cũng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe con người.

Nguồn gốc và sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ

MPox chủ yếu được ghi nhận tại các khu vực rừng nhiệt đới ở Trung và Tây Phi, nơi virus thường tồn tại trong tự nhiên và gây ra các ca bệnh sporadic (rời rạc) do tiếp xúc gần với động vật hoang dã. Tuy nhiên, trong những năm gần đây, sự gia tăng của các trường hợp MPox tại các khu vực ngoài châu Phi đã thu hút sự chú ý của các tổ chức y tế toàn cầu.

Những yếu tố chính dẫn đến sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ ra ngoài khu vực bản địa bao gồm:

Du lịch quốc tế: Việc con người di chuyển giữa các khu vực địa lý khác nhau có thể dẫn đến việc lây lan virus từ những vùng có dịch sang các quốc gia khác. Trong nhiều trường hợp, những người mang virus không hề biết mình đã nhiễm bệnh cho đến khi các triệu chứng xuất hiện sau thời gian ủ bệnh kéo dài.

Nhập khẩu động vật: Virus MPox có thể theo chân các động vật hoang dã bị nhiễm bệnh được nhập khẩu vào các quốc gia khác, đặc biệt là khi các biện pháp kiểm dịch không được thực hiện chặt chẽ. Việc tiếp xúc với những động vật này hoặc các sản phẩm từ chúng, chẳng hạn như da, lông thú, có thể dẫn đến lây nhiễm virus cho con người.

Tiếp xúc gần gũi với người hoặc động vật mắc bệnh: Virus MPox có thể lây lan trực tiếp qua tiếp xúc vật lý với các tổn thương da, phát ban, hoặc chất dịch cơ thể từ người hoặc động vật nhiễm bệnh.

Kể từ năm 2022, các ca bệnh MPox đã được báo cáo tại nhiều quốc gia không có lịch sử về dịch bệnh này, chẳng hạn như Hoa Kỳ, Canada, và một số nước châu Âu. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đã liên tục theo dõi tình hình để kịp thời phản ứng với những biến động của dịch bệnh.

Triệu chứng của bệnh bệnh đậu mùa khỉ

Triệu chứng của MPox thường khởi phát sau một thời gian ủ bệnh từ 3 đến 17 ngày kể từ khi tiếp xúc với virus. Giai đoạn này được gọi là thời kỳ ủ bệnh, và thường kéo dài từ 2 đến 4 tuần. Các triệu chứng có thể khác nhau về mức độ nghiêm trọng, nhưng thông thường bao gồm:

• Sốt: Đây là triệu chứng đầu tiên và phổ biến nhất, báo hiệu rằng cơ thể đang chống lại sự xâm nhập của virus.
• Phát ban da: Phát ban do MPox thường xuất hiện từ 1 đến 4 ngày sau khi sốt bắt đầu. Ban đầu, phát ban có thể xuất hiện dưới dạng các đốm đỏ phẳng, sau đó chuyển thành mụn nước, mụn mủ, và cuối cùng đóng vảy và bong ra. Phát ban thường bắt đầu ở mặt, tay, hoặc chân, sau đó lan sang các phần khác của cơ thể. Trong đợt bùng phát từ năm 2022, phát ban thường xuất hiện ở vùng sinh dục, miệng hoặc cổ họng.
• Sưng hạch bạch huyết: Hạch bạch huyết, đặc biệt là ở cổ, nách và bẹn, có thể bị sưng to do phản ứng của cơ thể với virus.
• Đau đầu, đau cơ, đau lưng: Những cơn đau này thường đi kèm với sốt và là dấu hiệu của sự viêm nhiễm toàn cơ thể.
• Ớn lạnh và mệt mỏi: Người bệnh thường cảm thấy yếu đuối và mất sức trong suốt thời gian bị nhiễm virus.

Các triệu chứng của MPox thường kéo dài từ 2 đến 4 tuần và người bệnh có thể lây lan virus trong suốt thời gian này, từ khi các triệu chứng bắt đầu xuất hiện cho đến khi các vết phát ban và vảy trên da lành lại hoàn toàn.

Phương thức lây lan của virus bệnh đậu mùa khỉ

Virus MPox lây lan chủ yếu qua tiếp xúc gần gũi với người hoặc động vật bị nhiễm bệnh. Điều này bao gồm:

• Tiếp xúc trực tiếp với tổn thương da, phát ban hoặc chất dịch cơ thể: Đây là con đường lây truyền phổ biến nhất của virus MPox. Khi chạm vào các vùng da bị tổn thương hoặc dịch cơ thể từ người bệnh, virus có thể xâm nhập vào cơ thể qua các vết cắt nhỏ trên da hoặc qua niêm mạc.
• Giọt bắn từ đường hô hấp: Virus MPox cũng có thể lây truyền qua các giọt bắn nhỏ từ đường hô hấp của người bệnh, đặc biệt là trong những trường hợp tiếp xúc kéo dài (hơn 4 giờ) hoặc khi có hoạt động như hắt hơi, ho, hoặc nói chuyện gần gũi.
• Tiếp xúc với vật dụng bị nhiễm virus: Các vật dụng như quần áo, ga trải giường, chăn hoặc các vật dụng cá nhân khác đã tiếp xúc với dịch cơ thể của người nhiễm bệnh cũng có thể là nguồn lây truyền virus.
• Lây truyền từ mẹ sang thai nhi: Virus MPox có thể lây từ mẹ sang thai nhi qua nhau thai, dẫn đến nguy cơ lây nhiễm bẩm sinh.

Ngoài ra, virus MPox còn có thể lây từ động vật sang người qua:

• Vết cắn hoặc trầy xước từ động vật bị nhiễm bệnh: Những người tiếp xúc với động vật hoang dã, đặc biệt là trong các khu vực có dịch, cần cẩn trọng để tránh bị cắn hoặc trầy xước.
• Sử dụng sản phẩm từ động vật bị nhiễm bệnh: Việc ăn thịt, sử dụng da, hoặc lông thú từ các động vật bị nhiễm virus MPox mà không được xử lý đúng cách cũng là nguồn lây nhiễm tiềm ẩn.

Phòng ngừa và điều trị bệnh đậu mùa khỉ

Để ngăn ngừa nhiễm virus MPox, cần thực hiện các biện pháp sau:

• Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm bệnh hoặc động vật có dấu hiệu bệnh: Đây là biện pháp quan trọng nhất để giảm thiểu nguy cơ lây nhiễm.
• Cách ly người bệnh: Những người đã được chẩn đoán nhiễm MPox cần được cách ly tại nhà, trong phòng riêng biệt để tránh lây nhiễm cho người khác.
• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng và nước, hoặc sử dụng dung dịch khử trùng tay có cồn sau khi tiếp xúc với người hoặc động vật bị nhiễm bệnh.
• Sử dụng vắc-xin phòng ngừa: Một số loại vắc-xin đậu mùa như ACAM2000 và Jynneos có thể được sử dụng để phòng ngừa MPox, đặc biệt là đối với những người có nguy cơ cao tiếp xúc với virus, chẳng hạn như nhân viên phòng thí nghiệm.

Trong trường hợp đã nhiễm MPox, việc điều trị chủ yếu tập trung vào việc giảm triệu chứng và chăm sóc tại nhà. Hiện chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu cho MPox, nhưng một số loại thuốc kháng vi-rút dùng để điều trị bệnh đậu mùa, chẳng hạn như Tecovirimat (TPOXX) và Brincidofovir (Tembexa), có thể được sử dụng trong một số trường hợp nghiêm trọng.

Biến chứng của bệnh đậu mùa khỉ

Mặc dù hiếm gặp, MPox có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

• Sẹo vĩnh viễn: Các vết phát ban có thể để lại sẹo nặng trên da, đặc biệt là ở mặt, tay và chân.
• Mù lòa: Nếu phát ban lan đến mắt, nó có thể gây tổn thương vĩnh viễn và dẫn đến mù lòa.
• Nhiễm trùng thứ phát: Các vết thương hở do phát ban có thể bị nhiễm trùng vi khuẩn, dẫn đến các biến chứng nguy hiểm.
• Tử vong: Trong những trường hợp cực kỳ hiếm hoi, đặc biệt là với những người có hệ miễn dịch yếu, MPox có thể gây tử vong. Tuy nhiên, loại virus MPox gây ra đợt bùng phát năm 2022 thuộc Clade II, hiếm khi dẫn đến tử vong.

Kết luận

MPox là một căn bệnh đậu mùa khỉ hiếm gặp nhưng có thể lây lan qua nhiều con đường khác nhau nếu không được phòng ngừa đúng cách. Với những biện pháp phòng ngừa thích hợp, bao gồm việc tránh tiếp xúc gần với người hoặc động vật bị nhiễm bệnh, cách ly người bệnh, và rửa tay thường xuyên, nguy cơ lây nhiễm có thể được giảm thiểu đáng kể. Trong trường hợp xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ là MPox, việc liên hệ với chuyên gia y tế để được tư vấn và điều trị kịp thời là điều cần thiết để ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Cùng đón đọc các bài viết khác của Mỗi Ngày Một Câu Hỏi bạn nhé!